Post-Permanent Council Meeting CBCP Pastoral Letter on the Death Penalty
Time photo
“Apang ginpakita sang Dios ang iya paghigugma sa aton sa sini: si Kristo napatay para sa aton sang makasasala pa kita.” -(Roma 5:8)
Sa sining ika-tatlo nga Domingo sang Kwaresma, ang Ebanghelyo suno kay Juan nagasalaysay sa aton kon paano ang babaye nga taga-Samaria – matapos niya mahibaluan nga yara kay Hesus ang ”tubig sang kabuhi’ nga iya ginakauhawan – nagbiya sang iya sulodlan sang tubig sa bubon (Juan 4:28). Katulad sining babaye, ang matig-a sing ulo nga mga Israelinhon sa nahauna nga balasahon, nga nagkalamatay sa kauhaw sa disyerto, gingiyahan padulomg sa isa ka bato (Exodo 17:6). Ayhan, aton maangot ining bato sa kay Kristo mismo, nga ginsakit kag nag-antus sa krus apang gikan sa iya naga-ilig ang tubig nga nagahatag sang kabuhi, kag nagapalig-on sa katawhan sang Dios agod makatabok sa mamala nga disyerto sang dumot, sala kag kamatayon padulong sa dutang ginsaad nga may kabug-osan sang kabuhi. Mga pinalangga namon nga kautoran kay Kristo – indi naton pag-itugot nga ang aton mga bubon mahiluan sang mapait nga tubig; aton itib-ong ang kasagrado sang kabuhi kag manindugan kita batok sa ”death penalty” o silot-kamatayon.
Indi kita bungol sa mga panghakroy sang mga biktima sang makangilidlis nga mga krimen. Ang mga biktima kag ang mga nagabiktima sa ila aton pareho nga mga kautoran. Ang biktima kag ang manugpigus pareho nga mga anak sang Dios. Sa nakahimo sang sala amon ginatanyag ang panghangkat sa paghinulsol kag pagkay-o sang kahalitan nga tuga sang ila mga sala. Sa mga biktima nga nagabakho, ginatanyag namon ang amon paghigugma, ang amon pagpakig- unong nga may pagkabalaka, ang amon paglaum.
Sa adlaw nga ang kasuguan nga nagamando sang silot sang kamatayon (death penalty) gindula sang Kongreso sang Pilipinas sang Hunyo 24, 2006, ang mga suga sa colosseum sa Roma ginpasiga. Ang aton maragtas nagasaysqy kon pila ka tawo – lakip na ang madamo nga mga martir nga Kristiyano – ang ginpamatay sa atubang sang madamo nga mga tumalan-aw sa sadto nga bantog-sa-kalainan nga arena o tilipunan. Ayhan sa pagpanas sang kadulom nga tuga sining indi tawhanon nga mga buhat kag nagpabantog sining colosseum, ang pumuluyo sang Roma sugod sadto ginapasanag ini nga duog tagsa ka may pungsod nga magdesisyon sa pagdula sang ila kasuguan nga nagasilot sang kamatayon o death penalty. Ang tagsa ka pagpasanag sang colosseum nagapabutyag sang kahulugan nga naga-uswag kita sa tawhanon nga pagkahamtong bilang sosyedad (advancement in human civilization). Bawion naman bala naton ang kauswagan sa tawhanon nga kahamtungan nga aton na naagum paagi sa pagpabalik sang silot- kamatayon o death penalty sa Pilipinas?
Adlaw sang Miyerkules Badlis sadto sang ang mga katapo sang kongreso, sa ikaduha nga pagbasa sang death penalty bill, naglutos sang mga nagapamatok sini nga bill paagi sa ila lamang sini nga pagsinggit sang ila pag-ugyon. Maathag nga nakuha sang kamera sang telebisyon nga ang mga kongresista nga nagasinggit pabor sa death penalty may mga marka sang krus nga abo sa ila mga agtang. Nalimtan ayhan nila kon ano ang kahulugan sang krus sa ila agtang sang sila nagpabadlis? Wala bala nila makita ang wala pagsinanto o pagsumpakilay sang ila boto kag ang mga marka sang krus sa ila agtang, nga amo tani ang isa ka mabaskog nga pagpahayag sang pagtuo sa Dios nga, tungod sa paghigugma sa aton, nagpasulabi sa paghalad sang iya kaugalingon nga kabuhi para sa aton kaluwasan, sang sa makita niya kita nga madula o mapatay (Juan 3:16)?
Wala duha-duha, ang silot sang kamatayon (death penalty) nagaluntad na sadto pa sa madamo nga mga pungsod sa bug-os nga kalibutan. Ginapakamatarong ini sa masami paagi sa prinsipyo sang katarungan nga nasandig sa pagbalosay (retribution) – “mata sa mata, ngipon sa ngipon” (Mateo 5:3), nga ginhangkat kag ginbayluhan na ini ni Hesus sang mas mataas nga prinsipyo sang indi pagbalos sang kalainan sa ano man nga buhat sang kalainan kundi ang pagbalos sining kalainan paagi sa katarungan nga nasandig sa kaluoy (Lukas 6:36). Natun-an naton sa aton maragtas kon paano ang silot-kamatayon (death penalty) sa masami ginagamit sang mga mapanghingabot nga pagdumalahan agod mapunggan ang mga pagpamatok ukon agod dulaon ang ginakabig nga mahimo mag-agaw sang ila gahum politikal. Binagbinaga, halimbawa, kon ngaa si Herod Antipas nagpugot sang ulo ni Juan Bautista, ukon ngaa si Pilato nagmando nga ilansang sa krus si Hesus. Pamalandungi kon ngaa linibo-libo ka mga martir nga Kristiyano ang ginpamatay tungod lang sang daku nga dumot sa aton pagtuo.
Sa mga tawo nga nagagamit sang Bibliya agod dampigan ang death penalty, kinahanglan pa bala namon isa-isahon ipakita kon pila pa gid ka mga krimen batok sa katawhan ang ginpakamatarong, paagi sa paggamit sang amo man nga Bibliya? Mapainubuson kami nga nagapangabay sa ila sa pagpaathag sang Balaan nga Kasulatan sang nagakaigo, sa pagbasa kag paghangop sini bilang amat-amat kag padayon nga pagpahayag sang Dios sang iya kabubut-on sa katawhan, tubtob sa iya kabug-osan nga katumanan sini sa kay Hesu-Kristo, ang maathag nga Pulong sang Dios para sa kalibutan. Siya nagkari “indi sa pagsikway sang Kasugoan kundi sa paghatag sang katumanan” (Mateo 5:17). Si Hesus wala gid nagduso sang kon ano man nga dagway o porma sang “legal killing” o pagpatay sa legal nga pamaagi. Siya nagdampig sang babaye nga nadakpan nga nagapanginlalaki batok sa mga luyag magpatay sa iya kag naghangkat sa bisan kay sin-o man sa ila nga wala sang sala nga amo ang mag- una sa paghaboy sang bato sa iya (Juan 8:7).
Bisan pa nga may mga pinakamaayo kita nga katuyuan, ang pinakamabug-at nga silot o capital punishment / death penalty wala gid mapamatud-an nga nangin epektibo sa pagtapna kag pagpugong sang krimen. Maathag nga mas mahapos nga pamatyon na lang ang mga kriminal sang sa pagsumpong sang mga ginahalinan nga ugat sang kriminalidad sa sosyedad. Ang pinakamabug-at nga silot paagi sa kamatayon (capital punishment o death penalty) kon updan sang sistema sang kasuguan nga may mga kakulangan o indi makatarunganon magadala gid sang tuman nga kalainan, bisan pa sang kamatayon.
Kag tungod bisan sa diin pa nga tawhanon nga sosyedad wala gid sing makagarantiya sang isa ka sistema sang kasuguan nga wala sing kasaypanan o kakulangan, mahimo gid nga matabo nga ang mga wala sing kapital (ang mga pigado) amo ang makabaton sang silot sa gilayon tungod kay sila ang indi makasarang magkuha sang maayo nga abogado kag proteksiyon sang ila mga kinamatarong labi na ang due process ukon ang kinamatarong nga kabigon nga wala sing sala tubtob nga mapamatud-an ini. Bilang isa ka kasuguan, ang death penalty nagasupak sa prinsipyo nga ang sadsaran nga kinamatarung sang tawo nga mabuhi indi sarang makuha o mabawi sa iya (inalienability) kag ini yara gid sa halos tanan nga konstitusyon sang mga pungsod nga nagperma sa pangkalibutan nga pagpahayag sang mga tawhanon nga kinamatarong (universal declaration of human rights).
Mangamuyo gid kita sing hugot sa aton tagipusuon para sa aton mga lehislador o nagahimo sang mga layi sa aton pungsod samtang sila naga-aman sa pagboto bahin sa death penalty sa aton Senado sa Pilipinas. Maghalad kita sang mga Misa para sa ila, nga nagapangabay sa aton Ginoo nga nalansang sa krus kag naghalad sang iya bug-os nga kabuhi, lawas kag dugo, para sa kaluwasan sang mga makasasala, nga iya tandugon ang ila mga konsiyensiya kag giyahan sila sa pagsikway sing bug-os sang death penalty.
Gikan sa Catholic Bishops’ Conference of the Philippines, 19 March 2017, Ika- tatlo nga Domingo sang Kwaresma.
+ SOCRATES B. VILLEGAS, D.D.
Archbishop of Lingayen Dagupan
President, Catholic Bishops’ Conference of the Philippines
